امروزه در کنار سه بحران جهانی فقر و رشد جمعیت ، نابودی محیط زیست و تهدیدات هسته ای موضوع مواد مخدر به عنوان بحران چهارم و بزرگترین شوک هزاره سوم سبب گردیده است که همه کشورهای جهان با این معضل دست و پنجه نرم کنند .
براساس آمارمنتشره شده از سوی سازمان ملل متحد بالغ بر 250 میلیون نفر از جمعیت جهان به عنوان مصرف کننده مواد مخدر و روان گردان هستند سود و گردش مالی تجارت مواد مخدر سبب شده است که مواد مخدر در کنار تجارت اسلحه ، نفت و توریسم بعنوان یک صنعت غیرقانونی جایگاه ویژه ای به خود اختصاص دهد .
مواد مخدر به عنوان زلزله خاموش ، جنگ بدون مرز و بزرگترین منکر عصر حاضر نشان می دهد از لحاظ بهداشتی ضمن تحمیل هزینه پزشکی گزاف برجامعه ، چهارمین عامل مرگ ومیر در کشور محسوب می گردد . از لحاظ اقتصادی براساس شاخص سال 83 سالیانه ده هزار میلیارد تومان برای امرمبارزه با مواد مخدر هزینه گردید .  اختلال در سیستم اقتصادی و درگیر شدن سرمایه های داخلی در معاملات غیر قانونی ناشی از مواد مخدر و ائتلاف منابع انسانی کشور اعم از افراد تحصیل کرده و بیسواد ، شهری ، روستایی و... ازجمله آن است از لحاظ اجتماعی ارتباط مستقیم بین استفاده از مواد مخدر و جرائم و آسیبهای اجتماعی شامل شرارت ، سرقت ، طلاق ، خشونت خانوادگی و ... در تحقیقات مختلف به اثبات رسیده است و از لحاظ فرهنگی متاسفانه مصرف مواد مخدر در جامعه برای افراد در معرض خطر که فاقد هرگونه حمایت های اجتماعی ، عاطفی ، مهارتهای مقابله ای ، باورها و نگرش های مذهبی و... می باشد به عنوان یک هنجار مثبت ذهنی و سبک زندگی برای کسب شهرت و گذراندن اوقات فراغت و دوری از استرس و اضطراب و ناامیدی تلقی گردیده است . تغییر الگوی مصرف از مواد سنتی به صنعتی و در عصر جهانی شدن که با شکستن مرزها از زمین ، هوا و دریا و کاهش نرخ سنی و پیری گریزی و جوان گزینی موضوع مواد مخدر را پیچیده تر نموده است .
به طور تقریبی همه ما می دانیم که مصرف مواد مخدر و روان گردان عوارض جدی جسمانی  و روانی ایجاد میکند پس چرا بعضی افراد با وجود اطلاع از عوارض مواد با مصرف آن دچار بیماری اعتیاد می شوند ؟ انسان ها به طور عمومی برای عوارضی که در اثر یک رفتار به طور تدریجی و مرحله به مرحله در درازمدت اتفاق می افتد اهمیت کمتری قائل هستند .
بررسی علل و عوامل موثر در شکل گیری و تداوم اعتیاد بیانگر آن است که رویکرد کاهش تقاضا با الویت پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر و روانگردان بیشترین تاثیر را در کاهش پدیده شوم اعتیاد دارد . برنامه های متعدد فرهنگی و اجتماعی در سالهای اخیر در زمینه آگاهسازی ، آموزش خانواده ، معلمان ، همسالان و ... از جانب سازمانها و ادارات مختلف در دست اجرا است اما در این مقال کوتاه تلاش میگردد اعم مواردی که والدین و خانواده ها و جوانان در جهت پیشگیری از اعتیاد توجه نمایند به اختصار عنوان گردد :

1)    نگرش ها و ارزشهای مذهبی :
مطالعات متعدد در سطح جهان نشان داده اند که یکی از عوامل محافظت کننده در مقابل سوء مصرف مواد ، داشتن اعتقادات و باورهای رایج دینی و مذهبی است.  
2)    شیوه های صحیح فرزند پروری در برقراری ارتباط صمیمانه با فرزندان :
برقراری جو عاطفی گرم و صمیمی بین اعضای خانواده در کنار مسئولیت پذیری ، وجود نظم و مقررات و برآورده نمودن منطقی نیازهای فرزندان از عوامل مهم پیشگیری از اعتیاد است تحقیقات نشان می دهند کیفیت روابط عاطفی اعضای خانواه مهمتر از مدت آن است .

3)    نقش دوستان و همسالان:
همه ما بهترین و شیرین ترین خاطره ها را در کنار دوستان علی الخصوص در دوران نوجوانی به یاد داریم . بررسی ها نشان می دهد 54 درصد از افراد معتاد اولین تجربه مصرف مواد را در کنار دوستان داشته اند . بدیهی است کمک به فرزندان در فرایند دوست یابی و نظارت بر رفتارهای آنان فارغ از ترس ، تعقیب و کنجکاوی از وظایف والدین مسئولیت پذیر می باشد .
4)    آموزش مهارتهای زندگی به فرزندان :
شرایط پیچیده و ناپایدار و سرعت پیشرفت جوامع ، نوجوانان و جوانان را با استرس های مختلف روبرو می سازد که آموزش مهارتهای حل مسئله ، تصمیم گیری ، مقابله با استرس ، تاثیرات منفی همسالان ، مهارت برقراری ارتباط و احساس مسئولیت در فرزندان از اهمیت اساسی برخوردار است کما اینکه ما برای خیلی از مهارتها مانند رانندگی نیاز به آموزش و مهارت داریم .
5)    آموزش الگوی خوب بودن :
 والدین همیشه الگوی زندگی فرزندان خود می باشند فرزندان بسیاری از الگوهای رفتاری ، خصوصیات اخلاقی ، انگیزه ها و ارزشهای والدین خود را از طریق فرایندهای تقلید و همانند سازی کسب می کنند . نگرش والدین نسبت به مصرف مواد و پیام هایی که بطور مستقیم و غیر مستقیم به فرزندان منتقل می کنند مانند پدری که در خانه سیگار ، قلیان ( برای آرامش و جشن و... ) مصرف می کند تحقیقات بیانگر آن است 87% از معتادان با سیگار و قلیان شروع کرده اند بنابراین نوع نگرش ، رفتار و کردار ، والدین برفرزندان تاثیر برجای می گذارد و والدین و خانواده ها ، به عنوان سنگ بنای جامعه نقش حیاتی در تربیت نسلی پویا و آینده ساز ایران اسلامی برعهده دارند .
در پایان امیدواریم همه مسئولان و متولیان امر پیشگیری از اعتیاد در جامعه بر نقش خطیر و حساس خویش بیش از پیش همت گمارند .

* همشهریان محترم برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه پیشگیری و درمان اعتیاد به ادارات بهزیستی شهرستانها مراجعه و یا با شماره تلفن 09628 تماس حاصل نمائید .